Τελικά μείναμε με την απορία: συναντήθηκαν ή δεν συναντήθηκαν στην Αλεξάνδρεια το 1945 η μητέρα της Ευγενίας Φακίνου – η Μαρία του τελευταίου μυθιστορήματός της Ερως, θέρος, πόλεμος – με τη μητέρα της Νίκης Μαραγκού, την Καίτη Χασάπη, ηρωίδα του τρίτου πεζογραφικού βιβλίου της. Πάντως, αν συναντήθηκαν, θα επρόκειτο για μια τυχαία γνωριμία, από αυτές που δεν καταγράφονται στα ημερολόγια και στις επιστολές, που αναδιφούν οι θυγατέρες «βιογράφοι» τους. Πιθανότερο δείχνει οι δρόμοι τους να διασταυρώθηκαν «στο εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων, που βρισκόταν στον περίβολο του Κοτσίκειου Νοσοκομείου», όπου εργαζόταν ως αδελφή η Μαρία και στο οποίο άναβαν ένα κερί και οι νοσοκόμες από το Κινγκ Φουάτ Χόσπιταλ, ανάμεσά τους και η Καίτη. Και οι δύο συγγραφείς αναφέρουν τον Επιτάφιο και την Ανάσταση στα γειτονεύοντα νοσοκομεία. Υστερα, «το Κοτσίκειο οργάνωνε εκδρομές και οι αδελφές τού Κινγκ Φουάτ Χόσπιταλ πήγαιναν πάντα μαζί».

Στην πλαζ του Σαν Στέφανο

Πρόσχαρες και γεμάτες ζωντάνια περιγράφονται από τις σχεδόν συνομήλικες κόρες τους οι δύο ελλαδίτισσες νοσοκόμες, η Συμιακιά Μαρία και η Κοζανίτισσα Καίτη. Στον ελεύθερο χρόνο τους «έπαιρναν το τρένο και κατέβαιναν στην παραλία». Μία τουλάχιστον πλαζ, του Σαν Στέφανο, μνημονεύεται και στα δύο βιβλία. Θαλάσσια μπάνια αλλά και θεατρικές παραστάσεις. Γεγονός για την ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας θα πρέπει να αποτέλεσαν οι παραστάσεις του θιάσου Μανωλίδου – Αρώνη – Χορν την άνοιξη του 1945 και πάλι το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου. Τη Μαρία πάντως την έπιασαν οι πόνοι της γέννας στις 7 Ιουνίου 1945, στο μέσον της παράστασης του «Τρελοκόριτσου», «στο θέατρο της Ιμπραημίας». Ακριβέστερα, σύμφωνα με τις αναμνήσεις της Βάσως Μανωλίδου, στο θέατρο Λούνα Παρκ του Βασίλη Αθανασόπουλου, όπου άλλωστε δόθηκε από τον ίδιο θίασο η παράσταση της «Θυσίας» του Κλοντέλ, που παρακολούθησε η Καίτη. Εκτός και αν η Καίτη είδε την παράσταση το φθινόπωρο, όταν ο Θόδωρος Κρίτας είχε νοικιάσει τα θέατρα Αλάμπρα και Μωχάμετ Αλυ. Επτά έργα προέβλεπε το πρόγραμμα και κάθε εβδομάδα ανέβαζαν τρία. Ενας Αλεξανδρινός, ο Μανώλης Γιαλουράκης, διασώζει μια αφήγηση για τα πολλά θέατρα της Αλεξάνδρειας και τους μεγάλους του θεάτρου μας που πέρασαν από αυτά.
Συχνά οι βιογραφίες συναντιούνται προσφέροντας διαφορετικές εκδοχές, οι οποίες αλληλοσυμπληρώνονται ή και αλληλοαντικρούονται. Το Κινγκ Φουάτ Χόσπιταλ όφειλε το όνομά του στον Φουάτ A’, πατέρα του τελευταίου βασιλιά της Αιγύπτου Φαρούκ. Μια φίλη της Καίτης, «η Νίνα Αργυροπούλου, από το Πορτ Σάιντ, Ροδίτισσα στην καταγωγή, ήταν η προσωπική νοσοκόμα του Φαρούκ και είχε δωμάτιο στον έκτο όροφο του Κινγκ Φουάτ ακριβώς κάτω από τη σουίτα του Φαρούκ». Ενώ η Δάφνη Αλεξάνδρου στο βιβλίο της Αντίο, Αλεξάνδρεια γράφει: «Πολλές ιστορίες διαδόθηκαν γύρω απ’ το πάθος του Φαρούκ για τις γυναίκες. Τα σκάνδαλά του άφησαν εποχή. H διεστραμμένη φαντασία του δεν είχε όρια. Εφθασε στο σημείο να μετατρέψει το αλεξανδρινό νοσοκομείο Μοασσάτ σε προσωπικό οίκο ανοχής ενώ συγχρόνως λειτουργούσε και σαν νοσοκομείο…»

Οι γονικές φιγούρες

Κατά το παράδειγμα της Φακίνου η Μαραγκού βάζει στο εμπροσθόφυλλο τη φωτογραφία του πατέρα της, κεντρικού ήρωα του βιβλίου της, και στο οπισθόφυλλο της μητέρας της. H Φακίνου όμως χαρακτηρίζει μυθιστόρημα το βιβλίο της, κρατώντας για τις συνεντεύξεις την αποκάλυψη πως πρόκειται για τη ζωή της μητέρας της, ενώ η Μαραγκού αφηγείται τα γεγονότα κατά χρονολογική σειρά, χωρίς μυθοπλαστικά τεχνάσματα ούτε ποιητικές εξάρσεις. Τελικά πάντως η πιστότητα στις γονικές ιστορίες μάλλον λειτουργεί σε βάρος των ηρώων, αδικώντας τις συγγραφικές δυνατότητες.
Οπως κι αν έχει, και σε προηγούμενα βιβλία τους οι δύο συγγραφείς εμπνέονται από τις γονικές φιγούρες, σε εκείνα όμως παρεμβαίνει λυτρωτικά η μυθοπλασία. Στο «μυθιστόρημα» της Μαραγκού Είναι ο πάνθηρας ζωντανός; (Καστανιώτης, 1998), πλεγμένο γύρω από τη γοητευτική προσωπικότητα του θείου της Ευάγγελου Λουίζου – ο λόγιος από την Αμμόχωστο της συντροφιάς Κατσίμπαλη, Καραντώνη, Σεφέρη, Ελύτη -, εμφανίζεται και μια νεαρά νοσοκόμος, η Αιμιλία, ερωτευμένη με τον Αντρέα Πετρίδη, «έναν σαρανταπεντάρη και γυναικά γιατρό με κλινική στη Λεμεσό», μυθιστορηματικό προσωπείο του Γιώργου Μαραγκού, που πρωταγωνιστεί στο καινούργιο βιβλίο.

Μια επέμβαση θωρακοτομίας

H αφήγηση ξεκινά το 1915, όταν ο Γιώργος, δέκα χρόνων (κατά τα βιογραφικά του A. Λ. Κουδουνάρη, εννέα), «άκουσε ότι ένας γιατρός από τη Βιέννη χειρούργησε τον βασιλέα Κωνσταντίνο και του αφαίρεσε ένα πλευρό». Ανακρίβειες των εφημερίδων• μια επέμβαση θωρακοτομίας για να αφαιρέσει το πύον έκανε ο αυστριακός χειρουργός Αντον φον Αϊζελσμπεργκ (σύμφωνα με τις «αναμνήσεις» του γιατρού της βασιλικής οικογενείας Μαρίνου Γερουλάνου αλλά και κατά το Ιατρικόν Ημερολόγιον της Βασιλικής Οικογενείας της περιόδου 1913-1918, που πρόσφατα παρουσίασαν οι Γ. I. Σκαμπαρδώνης και N. Δ. Σχίζας). Χάρη όμως στις δημοσιογραφικές υπερβολές, ο Γιώργος αποφάσισε να γίνει γιατρός και μάλιστα να σπουδάσει στη Βιέννη. Ενα κεφάλαιο για την Αμμόχωστο στα χρόνια 1915-24. Ενα για τη Βιέννη και τη Ζυρίχη στον Μεσοπόλεμο, όταν ο Γιώργος ερωτεύεται μια εβραία και ο θάνατός της στο Νταχάου τού αφήνει «μια πινέζα στην καρδιά» (η συγγραφέας δεν λησμονεί τον ελλαδίτη λόγιο και φίλο που έφυγε νωρίς). Ενα για το νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού, τον καθηγητή Μαθιό Μακκά και την Αθήνα του 1930. Και ένα στη Λεμεσό την εμπόλεμη δεκαετία του 1940, όταν εμφανίζεται η ερωτευμένη Καίτη και κερδίζει τη σκυτάλη στη διήγηση.
Ψηφίδες για τους περασμένους καιρούς, όπου πρωτοστατούν τα συγγενικά πρόσωπα της συγγραφέως και χαρακτηριστικοί τύποι της Κύπρου. Μεταξύ αυτών και πάλι ο γιατρός και ποιητής Γιώργος Φάνος, εξάδελφος του Γιώργου Μαραγκού. Αυτός που τη δεκαετία του 1960 θα εμπνεύσει στον Χρ. Μηλιώνη έναν χαρακτηριστικό ήρωα του διηγήματος Το πουκάμισο του Κένταυρου: τον γιατρό Γιασεμίδη που αγαπά την ποίηση και απαγγέλλει Καββαδία.
Ως φαίνεται η προγονοπληξία απλώνεται στις τάξεις των συγγραφέων, τα βιβλία τους ωστόσο αποβαίνουν μάλλον ψυχωφελέστερα για το ευρύ αναγνωστικό κοινό από τη «μαύρη» νεοηθογραφία που πλήττει μεγάλη μερίδα ταλαντούχων αφηγητών.

MAPH ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ
ΤΟ ΒΗΜΑ, 07-09-2003